آموزش نحوه تست منبع تغذیه با مولتی متر برای مبتدی ها

تست منبع تغذیه با مولتی‌متر: در دنیای امروز که دستگاه‌های الکترونیکی جزء مهم زندگی ما شده‌اند، منبع تغذیه قلب تپنده بسیاری از این وسایل به شمار می‌رود. از کامپیوترهای شخصی گرفته تا تلویزیون‌ها و کنسول‌های بازی، همگی برای عملکرد صحیح به ولتاژ و جریان مناسب نیاز دارند. اما چه اتفاقی می‌افتد وقتی دستگاه شما روشن نمی‌شود یا عملکرد غیرعادی دارد؟ یکی از اولین مشکلات از منبع تغذیه است. خوشبختانه، با استفاده از یک ابزار ساده به نام مولتی‌متر، می‌توانید به راحتی سلامت منبع تغذیه خود را بررسی کنید.

این مقاله یک راهنمای جامع و صفر تا صد کار با مولتی‌متر برای مبتدیان است که به شما کمک می‌کند تا با اصول اولیه عیب‌یابی منبع تغذیه آشنا شوید. پس اگر تا به حال از مولتی‌متر استفاده نکرده‌اید، جای نگرانی نیست؛ با ما همراه باشید.

مولتی‌متر چیست؟

مولتی‌متر که به آن آوومتر (Ammeter-Voltmeter-Ohmmeter) هم گفته می‌شود، ابزاری چندکاره است که برای اندازه‌گیری مقادیر مختلف الکتریکی مانند ولتاژ، جریان و مقاومت به کار می‌رود. این ابزار در دو نوع اصلی آنالوگ و دیجیتال موجود است. برای کاربران مبتدی و مصارف خانگی، مولتی‌متر دیجیتال به دلیل نمایش دقیق و خوانا، ارجحیت دارد.

چرا برای تست منبع تغذیه به مولتی‌متر نیاز داریم؟ منابع تغذیه ولتاژهای خاصی را تولید می‌کنند. اگر این ولتاژها صحیح نباشند (بیش از حد کم یا زیاد)، دستگاه شما به درستی کار نخواهد کرد یا حتی ممکن است آسیب ببیند. مولتی‌متر به شما اجازه می‌دهد تا این ولتاژها را اندازه‌گیری کرده و با مقادیر استاندارد مقایسه کنید، و بدین ترتیب سلامت منبع تغذیه را تشخیص دهید.

آموزش صفر تا صد کار با مولتی‌متر دیجیتال

قبل از شروع به تست منبع تغذیه با مولتی‌متر، لازم است با بخش‌های اصلی یک مولتی‌متر دیجیتال و نحوه استفاده از آن آشنا شوید.

1.آشنایی با مولتی‌متر دیجیتال:

یک مولتی‌متر دیجیتال معمولاً شامل بخش‌های زیر است:

1. صفحه نمایش (LCD): برای نمایش مقادیر اندازه‌گیری شده صفحه نمایش lcd دارد.
2. پیچ گردان (سلکتور):  از سلکتور برای انتخاب نوع اندازه‌گیری (ولتاژ DC، ولتاژ AC، جریان، مقاومت و...) استفاده می شود.
3. پورت‌های پراب:
• COM  (مشکی) : پورت مشترک است و همیشه برای پراب مشکی (منفی) استفاده می‌شود.
• VΩmA (قرمز): برای اندازه‌گیری ولتاژ، مقاومت و جریان‌های کوچک کاربرد دارد.
•  10A یا 20A (قرمز): برای اندازه‌گیری جریان‌های بالا (فقط در صورت نیاز به اندازه‌گیری جریان‌های بالا استفاده شود).
4. پراب‌ها : (Probe) دو سیم یکی قرمز (مثبت) و دیگری مشکی (منفی) که برای اتصال مولتی‌متر به مدار استفاده می‌شوند.

2.انتخاب حالت صحیح در مولتی‌متر

برای تست منبع تغذیه، ما عمدتاً با ولتاژ DC (جریان مستقیم) سر و کار داریم. منابع تغذیه کامپیوتر، شارژرها و آداپتورها معمولاً ولتاژ DC تولید می‌کنند.

• چرخاندن سلکتور: پیچ گردان را روی علامت V  با خط صاف و خط‌چین (⎓) یا DCV  قرار دهید. این حالت برای اندازه‌گیری ولتاژ مستقیم است.
• تنظیم محدوده: مولتی‌مترهای دیجیتال معمولاً دارای قابلیت رنج خودکار (Auto-Ranging) هستند که به صورت خودکار بهترین محدوده را انتخاب می‌کنند. اگر مولتی‌متر شما این قابلیت را ندارد، باید محدوده‌ای را انتخاب کنید که کمی بالاتر از ولتاژ مورد انتظار شما باشد. به عنوان مثال، اگر انتظار ولتاژ 12 ولت دارید، محدوده 20 ولت را انتخاب کنید.

3.اتصال پراب‌ها به مولتی‌متر

• پراب مشکی:  همیشه به پورت COM  وصل می‌شود.
• پراب قرمز:  برای اندازه‌گیری ولتاژ، به پورت VΩmA  وصل می‌شود.

مراحل عملی تست منبع تغذیه با مولتی‌متر

اکنون که با مولتی‌متر آشنا شدید، نوبت به تست منبع تغذیه می‌رسد.

1.تست آداپتورها و شارژرهای خارجی (ساده‌ترین حالت)

این نوع تست برای آداپتورهای لپ‌تاپ، شارژرهای گوشی و آداپتورهای دستگاه‌های الکترونیکی کوچک مناسب است.

مراحل:

1. مولتی‌متر را آماده کنید:  پراب مشکی را به COM و پراب قرمز را به VΩmA وصل کنید. سلکتور را روی حالت DCV  و محدوده مناسب (مثلاً 20V اگر ولتاژ آداپتور 5V یا 12V است) قرار دهید.
2. آداپتور را به برق وصل کنید اما به دستگاه وصل نکنید.
3. برای تست ولتاژ خروجی؛ اگر آداپتور دارای فیش گرد است؛ پراب مشکی را به قسمت بیرونی فیش (بدنه) و پراب قرمز را به قسمت داخلی فیش (پین مرکزی) وصل کنید. اگر آداپتور دارای دو سیم خروجی است، پراب مشکی را به سیم منفی و پراب قرمز را به سیم مثبت وصل کنید. (معمولاً سیم مثبت دارای علامت + یا رنگ خاصی است).
4. عددی که روی صفحه نمایش مولتی‌متر ظاهر می‌شود، ولتاژ خروجی آداپتور شماست. این مقدار باید بسیار نزدیک به ولتاژ نوشته شده روی آداپتور باشد (مثلاً 12V  برای یک آداپتور 12V). اگر ولتاژ صفر، بسیار کم یا بسیار زیاد بود، آداپتور شما معیوب است. 

2.تست منبع تغذیه کامپیوترPSU

تست PSU کامپیوتر کمی پیچیده‌تر است اما با رعایت نکات ایمنی قابل انجام است.

مهم: هرگز زمانی که PSU به مادربرد و سایر قطعات متصل است، آن را تست نکنید. همیشه PSU را از برق جدا کرده و سپس قطعات را از آن جدا کنید.

مراحل:

1. ابتدا کامپیوتر را خاموش کرده و کابل برق PSU را از پریز بکشید. سپس تمام کابل‌های PSU (کابل 24 پین، 8 پین، SATA، Molex و...) را از مادربرد، کارت گرافیک، هارد دیسک و سایر قطعات جدا کنید.
2. برای روشن کردن PSU بدون اتصال به مادربرد، باید دو پین خاص روی کانکتور 24 پین ATX را به هم وصل کنید. این پین‌ها عبارتند از سیم سبز (Power On)و یکی از سیم‌های مشکی  یک گیره کاغذ باز شده را بین این دو پین (در کانکتور 24 پین که از PSU خارج شده است) قرار دهید.
3. اکنون می‌توانید کابل برق PSU را به پریز وصل کنید و سوئیچ پشت PSU را در حالت ON قرار دهید. فن PSU باید شروع به چرخش کند. اگر فن نچرخید، PSU  شما احتمالاً معیوب است.
4. مولتی‌متر را روی حالت DCV  و محدوده 20V یا 50V (بسته به حداکثر ولتاژ مورد انتظار) قرار دهید. پراب مشکی را به COM و پراب قرمز را به VΩmA وصل کنید.
5. برای تست ولتاژها پراب مشکی مولتی‌متر را به هر سیم مشکی (زمین) در هر کانکتور PSU متصل کنید و پراب قرمز مولتی‌متر را به پین‌های رنگی دیگر متصل کرده و ولتاژ را بخوانید.

نکات مهم در اندازه‌گیری:

• ولتاژهای اندازه‌گیری شده باید در حدود ±5%  از مقدار اسمی باشند. به عنوان مثال، برای 12V، مقدار بین 11.4V تا 12.6V  قابل قبول است.
• اگر هر یک از ولتاژها خارج از این محدوده بود، یا ولتاژ صفر بود، نشان‌دهنده نقص در PSU است.
• تمام کانکتورها (24 پین، 8 پین CPU، 6+2 پین PCIe، SATA، Molex) را بررسی کنید.

عیب‌یابی و نتیجه‌گیری

پس از تست منبع تغذیه با مولتی‌متر، اگر نتایج اندازه‌گیری شده با ولتاژهای استاندارد مطابقت نداشتند، به احتمال زیاد منبع تغذیه شما معیوب است و نیاز به تعویض دارد. برخی از نشانه‌های خرابی منبع تغذیه عبارتند از:

• کامپیوتر روشن نمی‌شود یا ناگهان خاموش می‌شود.
• فن‌ها روشن نمی‌شوند.
• بوی سوختگی از داخل کیس می‌آید.
• صداهای غیرعادی (مانند وزوز) از PSU شنیده می‌شود.

نکات ایمنی حیاتی:

• همیشه قبل از کار با مدارهای الکتریکی، برق را قطع کنید.
• هرگز پراب‌ها را به طور همزمان به دو پین مختلف که دارای ولتاژ بالا هستند وصل نکنید، زیرا ممکن است باعث اتصال کوتاه و آسیب به مولتی‌متر یا خودتان شود.
• اگر مطمئن نیستید، هرگز ریسک نکنید و از یک متخصص کمک بگیرید.

کلام آخر

تست منبع تغذیه با مولتی‌متر یک مهارت اساسی برای هر فردی است که با الکترونیک سروکار دارد. با دنبال کردن این آموزش صفر تا صد کار با مولتی‌متر و رعایت نکات ایمنی، می‌توانید به راحتی عیب‌یابی اولیه را انجام دهید و در هزینه‌ها و زمان خود صرفه‌جویی کنید. به یاد داشته باشید که تمرین و تکرار، شما را در استفاده از این ابزار قدرتمند ماهرتر خواهد کرد.